Welcome to Hemn Merany's Personal Blog

رۆژی جیهانی دژە گەندەڵی … پەنجەرەیەک بە رووی کوردستاندا هێمن میرانی* هێمن میرانی لە جیاتی بەرایی گەندەڵی لە فراوانترین پێناسەیدا بریتیە لە بەکارهێنانی دەسەڵات و سەروەت و پێگەی گشتی بۆ بەرژەوەندی تایبەتی، جا ئەو بەرژەوەندیە تایبەتیە دەکرێ هی کەسێک، گروپێک، حزبێک، خێزانێک یان ناوچەیەک بێ. ئەمە ئەو پێناسە گشتیەیە کە زۆرترین لێکۆڵەر و دەزگای نێودەوڵەتی گرنگی وەکو بانکی نێودەوڵەتی و رێکخراوی شەفافیەتی نێودەوڵەتیش پەسندی دەکەن. بە گشتی گەندەڵی دابەشکراوە بۆ دوو جۆر: گەندەڵی بچووک Petty Corruption  و گەندەڵی سیاسی یان گەورە Grand or Political Corruption . ئەوەی یەکەم ئەو جۆرەی گەندەڵیە کە کارمەندە کەمدەسەڵاتەکانی دەوڵەت ئەنجامی دەدەن بۆ نمونە وەرگرتنی بەرتیل لە بەرامبەر پێدانی پاسپۆرت، مۆڵەتی شوفێری، سڕینەوەی سزای هاتوچۆ، یان بەڕێکردنی هەر کاروبارێکی دەوڵەتی لە لایەن کارمەندێکەوە بۆ کەسێک لە بەرامبەر وەرگرتنی پاداشتێکی دارایی یان هەر جۆرە پاداشتێکی دیکە. جۆری دووەم کە گەندەڵی سیاسیە مانای سوود وەرگرتنی کارمەندە پلە باڵاکانی دەوڵەتە لە پۆست و پێگەی رەسمیان بۆ دەوڵەمەندکردن...

هێمن میرانی بە حەسرەت و بێ دەسەڵاتیەکی زۆرەوە سەیری رووداوە ناخۆشەکانی کوردستان دەکەین. دۆخی ئابوری لەو پەڕی خراپیدایەوە و وەکو دەڵێن بەغدا بەرپرسە لە بەر ئەوەی لە ٢٠١٤ ەوە بەشە بودجەی کوردستانی بڕیووە. بەڵام خۆ ئەو دۆخە سیاسیە پڕ ئاڵۆزی و نائومێد کەرە بەغدا لێی بەرپرس نیە.  مرۆڤ نائومێد دەبێ کاتێک دەبینی تا ئەو ئاستە نابەرپرسیارێتی لە لایەن سەرکردە و حزبەکانی کوردستانەوە دەنوێندرێ... بۆ وڵاتێکی وەکو کوردستان کە دامودەزگا دەوڵەتیەکانی هێندەی لە کارخراو لاواز و بێ دەسەڵاتن، سەرکردە دەتوانێ گۆڕانکاری گەورە بکات، بە داخەوە کوردستان سەرکردەی خۆنەویستی نیە کە دوورتر لە پێشە خۆی و دوورتر لە بەرژەوەندی خۆی و چوار دەورەکەی سیاسەت بکات.

هێمن میرانی  لە عەیبەکانی حکومەتی هاوپەیمانی و بنکە فراوان ئەوەیە کە ئیدی پارلەمانیش دەبێتە شوێنێک بۆ شاردنەوەی ناشرینیەکانی حکومەت و دەسەڵآتدارەکان بە هۆی ئەوەی هەر حزبە و ناچارە بەرگری لە وەزیرەکانی خۆی بکات. بە هۆی قەیرانی سەرۆکایەتی هەرێمەوە، ژیانی خەڵک خەریکە نارەحەتتر دەبێ، بە تایبەت دوای ئەوەی هەردوو بەڕێزان وەزیرانی سامانە سروشتیەکان و دارایی کەوتونەتە وەڵام و وەڵامکاری و یەکتر تۆمەتبارکردن بە دیار نەمانی داهاتی نەوت یان نەهێنانی لە تورکیاوە بە هۆکاری سیاسی، هەندێ پارلەمانتاریش لەو کێشانە گلاون جا بە هۆی هەڵوێستیان بێ یان هەر هۆکارێکی دیکە. پارلەمانتار شێرکۆ جەودەت داوای دیبەت لە دوو وەزیرەکە دەکات، لە راستیدا من خۆم چاوەڕوانی داواکاری وام لە پارلەمانتار نەدەکرد، چونکە ئەوان وەکو لێژنەی نەوت و گاز و لێژنەی دارایی دەسەڵاتیان هەیە و دەبێ زۆر بە پەلە لە دوای کۆتایی هاتنی پشووی پارلەمان ئەو دوو وەزیرە بەڕێزە بانگ بکەنە پارلەمان بۆ لێپرسینەوە نەک داوای دیبەت و دایەلۆگی سەر تەلەفزیۆنیان لێ بکەن. ئەوەی لەو بەینەدا یاری پێ دەکرێ قوتی خەڵک، ژیانی نەهامەتی فەرمانبەر...

  هێمن    میرانی  دوو ئیدارەیی ئەزموونێکی خراپ و ناخۆش بوو، لە راستیدا بەشێکی زۆری ئەو کێشانەی ئەمڕۆی کوردستان لێکەوتەی ئەو دابەشکارییەن، رەنگە ئێرە شوێنی هەڵسەنگاندنی ئەو دۆخە ناخۆشەی ئەوسا نەبێ. تەنیا سەرنج بە لای من کە گرنگ بوو ئەوەیە کە هەندێ بەڕێز بۆ هەر مەبەستێک بێ بە ئاشکرا بانگەشە بۆ گەڕانەوە بۆ بازنەی یەکەم، دابەشکردنەوەی کوردستان بۆ دوو زۆنەکەی جاران دەکەن، راستە کە هێشتا کوردستان لە جومگە گرنگەکانی حوکمڕانیدا یەک هەرێم نیە، بەڵام لایەنی کەم هەنگاوی باش نراوە بۆ بەهێزکردنی دامودەزگاکان.. بە رای من رێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنی و دەزگاکانی لێپرسینەوە دەبێ شکات لە هەر بەڕێزێک بکەن بە هەر ناوێکەوە بێ، بە تایبەت کە خاوەن پلە و پۆست بێ و بە ئاشکرا بانگەشەی دابەشکردنەوەی کوردستان بکات. دەیان قانون لە کوردستان هەیە کە هەڵگرانی ئەو جۆرە بیرە سزا بدات، بە تایبەت کە بە ئاشکرا بانگەشە بکەن و تەنیا لە هزری خۆیاندا نەیهێڵنەوە. بانگەشە کردن بۆ دوو ئیدارەیی مەترسی خستنە سەر ئاسایش و سەروەری هەرێمی کوردستان و بڵاوکردنەوەی ترسە لە لای خەڵک، کە بە قانون ئەمانە تاوان...

لە ساڵی ٢٠٠٥ ەوە پرۆسەی تێکەڵکردنەوەی دوو ئیدارەکەی پێشووی کوردستان، زۆنی زەرد و سەوز دەستی پێکرد. تێکەڵکردنەوە پرۆسەیەکی خاوی بێ پلان بوو، پرۆسەیەک کە هیچ جۆرە پلە بەندیەکی زەمەنی و چاودێریەکی گشتی و دامودەزگایی بەسەرەوە نەبووە بە هۆی نا کارایی دامەزراوە نیشتیمانیەکانی وەکو پارلەمان و دەزگاکانی چاودێری. ئەو رێکخستن و یەکخستنەوەی ئیدارە لە کوردستان لە هیچ جێگەیەکی پرۆسەی گواستنەوە یان قۆناغی رێگوزەر Transition جێگەی نابێتەوە بە هۆی بێ پلانیەوە.  بۆیە لەوساوە لە بری تێکەڵکردنەوەی ئیدارە بە فیعلی، دەسەڵات و داهاتی کوردستان لە نێوان پارتی و یەکێتی دابەشکرا. لەوساوە بە کەیفی خۆیان و بە رێکەوتن خەڵکی خۆیان لە دامەزراوەکانی دامەزراند تا ئەندازەی حکومەتیان وەکو باڵۆن هەڵاوسان. بە کەیفی خۆیان ئەوەی ویستیان بە وەزیر و عەقید و بەڕێوەبەری گشتی و راوێژکار دایانمەزراند. بە ئارەزووی خۆیان پارەی گشتیان بۆ دامەزراندنی میدیای گەورەی حزبی تەرخان کرد، بە کەیفی خۆیان داهاتی گشتیان دایە حزبەکان بە بێ هیچ رێنمایی و قانونێک... تێکەڵکردنەوەی ئیدارە لە راستیدا دابەشکردنی داهات و سەروەت بوو بە رێکەوتنێک...